Politieke boeken top 10 - Hoofdinhoud

De afgelopen 25 jaar heeft de Senaat, zoals de Eerste Kamer ook wel wordt genoemd, een belangrijke ontwikkeling doorgemaakt. Sinds de kabinetten niet langer op een meerderheid in de Senaat kunnen rekenen, heeft de Senaat aan politieke betekenis gewonnen. Maar is het uit democratisch oogpunt wel te verdedigen dat niet de rechtstreeks gekozen Tweede Kamer, maar de indirect gekozen Senaat het laatste woord heeft? In dit boek analyseert Bert van den Braak, die in 1998 een standaardwerk publiceerde Lees meer over de Eerste Kamer in de periode 1815-1995, hoe de Senaat heeft gefunctioneerd in de daaropvolgende decennia. Is de Senaat in staat om zijn rol als controleur van de regering en bewaker van de wetgevingskwaliteit waar te maken? Op welke gronden worden wetsvoorstellen tegengehouden, welke rol spelen toezeggingen, en in hoeverre is het oordeel politiek onderbouwd? Ook discussies over nut en noodzaak komen aan de orde. Lees minder

Nederland heeft een van de oudste grondwetten van de wereld en al meer dan twee eeuwen een stabiel constitutioneel bestel. De spelregels ervan zijn wezenlijk voor hoe we samen vorm geven aan ons lot, maar toch zijn ze weinig bekende, soms haast onzichtbare decorstukken voor ons statelijke, politieke, juridische en ook alledaagse samenleven. Wim Voermans probeert die vaak lastig te doorgronden regels van ons oude Nederlandse constitutionele bestel tot leven te wekken door, voorbij de mist van Lees meer juridische techniek en jargon, naar hun achtergrond te kijken. Je gaat die regels – deels vervat in de Grondwet, deels in ongeschreven constitutioneel recht – namelijk beter begrijpen als je weet op welke vraagstukken ze een antwoord (probeerden te) geven. Onze constitutie reist daarvoor langs de Republiek, het Koninkrijk en de geboorte van de moderne (rechts)staat en democratie in een poging de deur van onze constitutie te openen voor iedereen: leken, liefhebbers, studenten staatsrecht en deskundigen, professionals en amateurs. Op een manier en in een taal die iedereen er toegang toe geeft. Onze constitutie bouwt voort op Voermans’ eerdere boek Het verhaal van de grondwet (2019) waarin het verschijnsel grondwet wereldwijd werd bekeken. Dit vervolg richt zich exclusief op het Nederlandse constitutionele bestel. Lees minder

Meer dan een halve eeuw was Herman Tjeenk Willink direct betrokken bij ontwikkelingen in en rond de overheid: als publieke ambtsdrager, als maatschappelijk bestuurder, als kritische beschouwer. Hij werd niet moe erop te wijzen dat de overheid in haar beleid én functioneren moet voldoen aan de eisen van democratie en recht. Die bieden burgers zekerheid: de zekerheid dat ieder zijn zegje kan doen en wordt gehoord, de zekerheid dat ieder gelijk is voor de wet en rechtsbescherming geniet, de Lees meer zekerheid dat de overheid zegt wat zij doet en doet wat zij moet doen. Door de dominantie van het geld als ijkpunt voor beleid en het managementdenken zijn die zekerheden gestaag uitgehold. Dáártegen komen burgers – terecht, en niet voor het eerst – in opstand. Juist nu ingrijpende veranderingen nodig zijn, ontbreken vertrouwen en draagvlak. In Het tij tegen gaat de auteur na hoe het zover kon komen, en vooral wat eraan te doen valt, en door wie. Lees minder

Lokale partijen in Nederland hebben niet alleen de raadsverkiezingen van 2022 gewonnen, zij zijn ook als sterkste uit de collegevorming gekomen. Ten opzichte van 2018 is hun aandeel met 20% gestegen. Zij kregen bovendien meer wethouders dan op grond van de verkiezingsuitslag mocht worden verwacht. Dit laat zien dat lokale partijen zijn gaan gelden als een normale deelnemer aan het gemeentebestuur en niet langer als protestpartijen. Dat constateren de auteurs van het boek ‘Van barricade naar Lees meer bestuur. De doorbraak van de lokale partij’, de 21e uitgave in de Montesquieu Reeks. Lees minder

Koning Willem-Alexander is april 2023 tien jaar in functie: een mooi moment om de balans op te maken. Wat is de achilleshiel van koning Willem-Alexander? Waar zijn moeder Beatrix als koningin nog een rol had in het formatieproces, de politiek beïnvloedde en vierentwintig uur per dag in functie was, rekt Willem-Alexander zijn privédomein maximaal op, soms ten koste van het Koninklijk Huis. Dit leidt steeds vaker tot strubbelingen. Politiek journalist Jan Hoedeman volgt al een kwarteeuw de Lees meer schurende relatie tussen monarchie en politiek. Het stelt hem in staat patronen te zien en vergelijkingen te maken. Van binnenuit ontsluit hij de wonderlijke wereld van de royals in de polder, die worstelen met hun persoonlijke vrijheid, openbaarheid en de ministeriële verantwoordelijkheid. De achilleshiel van de koning is een boek voor iedereen die wil weten waarom de populariteit van de monarchie al sinds een paar jaar afneemt en wat daarvan de risico’s zijn. Lees minder

Een onthullend boek over de oprichters van de VVD, Dirk Stikker en Piet Oud. Aanvankelijk werkten zij in harmonie samen, maar er volgden al snel conflicten. De oprichting van de VVD was 75 jaar geleden het werk van twee elitaire heren: zakenman Dirk Stikker en politicus Piet Oud. Hoe kwamen de directeur van Heineken’s Bierbrouwerij en de burgemeester van Rotterdam tot het besluit om in januari 1948 een nieuwe politieke partij op te richten? De VVD was meteen succesvol bij de Tweede Lees meer Kamerverkiezingen van juli 1948. Vervolgens werd de onervaren Stikker minister van Buitenlandse Zaken, terwijl de politieke veteraan Oud fractieleider werd. Tegen de achtergrond van de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog traden de tegenstellingen tussen deze twee sterke persoonlijkheden op de voorgrond. Stikker beschuldigde Oud van het zaaien van tweedracht, terwijl Oud van zijn kant Stikker liever zag vertrekken als minister. De persoonlijke vertrouwensbreuk werd in 1951 publiek, toen fractievoorzitter Oud zijn partijgenoot Stikker dwong tot aftreden als minister, waarmee het eerste kabinet-Drees viel. Pas bij het twintigjarig bestaan van de VVD in 1968 volgde een verzoening. Lees minder

De jaren zeventig van de vorige eeuw waren de jaren van idealisme, activisme en hooggestemde verwachtingen over welzijn, welvaartsverdeling en democratisering. Het was ook het decennium van diepe maatschappelijke en politieke tegenstellingen. Naast de vele ‘linkse’ activistische groeperingen groeide een conservatieve tegenbeweging. Economisch bezien keerde het tij in 1973. De eerste oliecrisis trok internationaal diepe sporen. Aan een lange periode van welvaartsgroei kwam een einde. Talloze Lees meer industrieën kwamen in zwaar weer terecht, de werkloosheid steeg. Onder economen woedde een strijd over de aanpak van de financieel-economische problemen, waarbij de neoliberale stroming aan politieke invloed won. De welvaartsstaat kwam ter discussie te staan, wat leidde tot toenemende onzekerheid en instabiliteit. Grote idealen, smalle marges beschrijft de kleurrijke politiek van deze jaren. Hoe functioneerde het parlement? Wie bepaalde de agenda? Hoe werd omgegaan met buitenparlementaire druk? Wie was succesvol? Waar kwam de onrust bij de politieke partijen vandaan? Zo ontstaat een helder beeld van de kabinetten-Biesheuvel (1971-1973), -Den Uyl (1973-1977) en -Van Agt (1977-1982), waarbij ook de vraag wordt beantwoord of de verschillen tussen het beleid van Den Uyl en Van Agt wel zo groot waren als wordt verondersteld. Het boek is rijk geïllustreerd en verlevendigd met een veertigtal vignetten. Lees minder

Recent hebben diverse kwesties, zoals de toeslagenaffaire en incidenten tijdens de langdurige kabinetsformatie van 2021‑2022, geleid tot pleidooien voor meer transparantie als onderdeel van ‘een nieuwe bestuurscultuur’. Die pleidooien zijn niet nieuw. De praktijk wijst echter uit dat politiek en bestuur meestal terugvallen op vertrouwelijkheid en beslotenheid. In Openbaarheid in politiek en bestuur. Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2022 wordt dit thema uitgewerkt in bijdragen over de Lees meer ontwikkeling van de Archiefwet, de grens tussen publiek en privé in kwesties rond het Koninklijk Huis, de rol van klokkenluiders in de parlementaire geschiedenis, de publieke informatievoorziening vanuit het kabinet in tijden van crisis, de ontwikkeling van de commissie voor de Inlichtingen‑ en Veiligheidsdiensten, en de informatieplicht van de regering aan de Tweede Kamer. Het Jaarboek kent verder als gebruikelijk necrologieën van recent overleden politici, de kroniek van het afgelopen parlementaire jaar en een aantal boekbesprekingen. Lees minder